Rola diety w jaskrze

Środowisko medyczne jest zgodne w kwestii obniżania ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP) – podstawą leczenia jaskry są leki, laseroterapia lub zabiegi chirurgiczne. Jednak ze strony pacjentów, jednym z najczęściej pojawiających się pytań jest: jaką rolę w jaskrze ma dieta? Istnieją bowiem publikacje naukowe, które sugerują, że dieta może wpływać na poziom IOP. Ponadto niektóre składniki diety zostały powiązane z występowaniem i progresją jaskry. Poniżej opisuję wybrany substancje, które mogą mieć istotny wpływ na wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego:

Alkohol

Badania naukowe wykazują, że alkohol obniża IOP zarówno u pacjentów z jaskrą, jak i u zdrowych osób. Dokładny mechanizm prowadzący do takiego znalezienia jest słabo poznany. Wykazano także, że alkohol zwiększa przepływ krwi w obrębie nerwu wzrokowego, co w efekcie może mieć działanie ochronne dla nerwu wzrokowego. Przeprowadzono różne badania, których celem było zbadanie związku między spożywaniem alkoholu a jaskrą. Niestety badania przyniosły zróżnicowane wyniki z przewagą na korzyść tezy, że spożywanie alkoholu obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe, które jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju jaskry. Nie oznacza to oczywiście, iż alkohol uznaje się za środek terapeutyczny 🙂

Przegląd badań naukowych: alkohol

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Ramdas i in.	Badanie kohortowe	3939 zdrowych osób	Częstość występowania JPOK nie była związana ze spożywaniem alkoholu
Giurlani i in.	Badanie nierandomizowane	73 zdrowych uczestników	Spożycie alkoholu powoduje statystycznie istotne zmniejszenie IOP
Buckingham i in.	Badanie nierandomizowane	6 zdrowych osób	IOP obniżyło się średnio o 3,7 mmHg po ostrym spożyciu alkoholu, a wyjściowe wartości zostały przywrócone po 65 minutach
Klein i in.	Badanie przeglądowe	4926 prac	Spożywanie alkoholu nie było związane z zwiększonym ryzykiem występowania jaskry
Kang i in.	Badanie kohortowe	120 379 zdrowych osób	Spożywanie alkoholu nie miało wpływu na zwiększone ryzyko rozwoju jaskry
Xu i in.	Badanie przeglądowe	4141 prac	Spożywanie alkoholu nie było związane z zwiększonym występowaniem jaskry
Kahn i in.	Badanie przeglądowe	2433 prac	Spożywanie alkoholu nie było bezpośrednio związane z jaskrą
Fan i in.	Kontrola	32 pacjentów JPOK, 96 pacjentów kontrolnych	Spożywanie alkoholu zapewnia działanie ochronne przeciwko jaskrze
Seddon i in.	Kontrola	100 pacjentów z nadciśnieniem ocznym, 100 kontroli	Spożycie alkoholu było istotnie związane z niższym ciśnieniem wewnątrzgałkowym

Kawa

Kawa zawiera kofeinę, która jest biologicznie aktywnym związkiem, wywierającym liczne fizjologiczne działanie na ludzkie ciało. Po spożyciu kofeiny, u pacjentów z różnymi typami jaskry, obserwowano przejściowe podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. U osób zdrowych podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego następowało również, ale w mniejszym stopniu. Badanie Blue Mountains Eye Study wykazało wyższe średnie IOP wśród pacjentów z rozpoznaną jaskrą pierwotną otwartego kąta, którzy zgłaszali regularne spożywanie kofeiny. Mimo zaobserwowania wpływu kofeiny na IOP, badania nie wykazały związku z prawdopodobieństwa wystąpienia JPOK, a spożywaniem kawy. Przyjmuje się jednak, że takie powiązanie jest wtórne do indukowanego przez kofeinę podwyższenia poziomu homocysteiny, która uważana jest za jeden z nowych czynników ryzyka rozwoju neuropatii jaskrowej.

Przegląd badań naukowych: kawa

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Ajayi i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	40 zdrowych osób	Stwierdzono statystycznie istotne zwiększenie IOP po spożyciu kawy z kofeiną
Jiwani i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	106 pacjentów	Stwierdzono statystycznie istotne zwiększenie IOP po ostrym spożyciu kawy z kofeiną
Avisar i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	6 pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia i 22 pacjentów z nadciśnieniem ocznym	Stwierdzono statystycznie istotne zwiększenie IOP po spożyciu regularnej kawy z kofeiną w obu grupach
Higginbotham i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	26 pacjentów z jaskrą lub podejrzeniem jaskry	Wyższe IOP odnotowano po ostrym spożyciu kawy, w porównaniu do herbaty. Różnica między oboma interwencjami była statystycznie istotna po 90 minutach
Chandrasekaran i in.	Badanie przeglądowe	3654 prac	Pacjenci z jaskrą zgłaszający duże spożycie kofeiny mieli znacznie wyższe IOP w porównaniu z tymi, którzy zgłaszali brak spożycia
Kang i in.	Badanie kohortowe	124 172 zdrowych osób	Spożycie kofeiny nie miało wpływu na ryzyko rozwoju jaskry
Wu i in.	Badanie przeglądowe	1678 prac	Nie stwierdzono związku między spożyciem kawy a ryzykiem rozwoju jaskry
Pasquale i in.	Badanie kohortowe	360 pacjentów z zespołem PEX	Odnotowano pozytywny związek między intensywnym spożywaniem kawy a rozwojem jaskry związanej z PEX

Herbata

W skład herbaty wchodzą polifenole, kofeina oraz minerały. Jednym z głównych polifenoli w herbacie są flawanoidy, które ze względu na ich różnorodne działania fizjologiczne wpływają na mechanizmy niezależne od IOP. Badania wykazały, że flawonoidy wykazują działanie ochronne poprzez zmniejszenie stresu oksydacyjnego i poprawę przepływu krwi w nerwie wzrokowym. Raport National Health and Nutrition Examination Survey dotyczący związku między jaskrą, a powszechnie spożywanymi napojami wykazuje, że uczestnicy spożywający co najmniej jedną filiżankę gorącej herbaty dziennie, rzadziej chorują na jaskrę w porównaniu z osobami, które nie piją herbaty.

Przegląd badań naukowych: herbata

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Wu i in.	Badanie przeglądowe	1678 prac	Osoby, które codziennie spożywają gorącą herbatę mają mniejsze zmiany jaskrowe niż osoby nie spożywające herbaty

Ekstrakt z miłorzębu japońskiego

Wyciąg z miłorzębu japońskiego został licznie przetestowany w leczeniu różnych chorób, w tym również jaskry. Ekstrakt ten wykazuje niezliczone właściwości farmakologiczne, co czyni go istotnym elementem diety w jaskrze. Obecne dowody sugerują, że ekstrakt z miłorzębu japońskiego (np. Ginkofar) zwiększa przepływ krwi w obrębie struktur oka, ma pozytywny wpływ na komórki zwojowe siatkówki oraz chroni przed stresem oksydacyjnym. Wykazano, że ekstrakt poprawia funkcję nerwu wzrokowego oraz spowalnia progresję zmian w polu widzenia, szczególnie w jaskrze normalnego ciśnienia.

Przegląd badań naukowych: ekstrakt z miłorzębu japońskiego

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Lee i in.	Badania retrospektywne	42 pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia leczonych ekstraktem 80 mg trzy razy na dobę	Ekstrakt spowolnił progresję ubytków w polu widzenia u pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia
Chung i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	11 zdrowych osób	Ekstrakt istotnie zwiększył przepływ krwi w tętnicy ocznej u zdrowych osób w porównaniu do placebo
Park i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	30 pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia	Ekstrakt znacznie zwiększył obwodowy przepływ krwi u pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia w porównaniu z placebo
Shim i in.	Kliniczno-kontrolne	332 pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia: 132 otrzymało antocyjany, 103 otrzymało ekstrakt z miłorzębu japońskiego, a 97 stanowiło grupę kontrolną	Zarówno antocyjany, jak i ekstrakt były związane z poprawą funkcji wzrokowych u pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia
Quaranta i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	27 pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia z istniejącym wcześniej uszkodzeniem pola widzenia	Ekstrakt ograniczył istniejące wcześniej uszkodzenia pola widzenia u pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia
Guo i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	28 nowo zdiagnozowanych pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia	Ekstrakt nie miał wpływu na ubytki pola widzenia u nowo zdiagnozowanych pacjentów z jaskrą normalnego ciśnienia

Owoce i warzywa

Źródło antyoksydantów, które wielorazowo poddawano badaniom klinicznym, próbując powiązać niektóre owoce i warzywa z jaskrą. Badania naukowe wykazały, że u kobiet spożywających owoce i warzywa bogate w witaminę A, C oraz karoteny stwierdzono zmniejszone ryzyko jaskry. Uważa się, że czynnikiem przyczyniającym się do ochrony naczyń u osób z jaskrą pierwotną otwartego kąta jest tlenek azotu (NO). W związku z tym, sugeruje się, że również spożycie azotanów w większych dawkach może mieć działanie ochronne przed rozwojem JPOK. 

Przegląd badań naukowych: owoce i warzywa

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Giaconi i in.	Badanie przeglądowe	584 prac	U kobiet, które zgłosiły większe spożycie owoców i warzyw zawierających witaminy A i C, oprócz karotenów, odnotowano zmniejszone ryzyko rozwoju jaskry
Coleman i in.	Badanie przeglądowe	1155 kobiet	Spożywanie owoców i warzyw bogatych w witaminę A i karoteny wiązało się ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju jaskry
Kang i in.	Badanie kohortowe	104 987 osób	Większe spożycie azotanów i zielonych warzyw liściastych wiązało się z niższym ryzykiem rozwoju jaskry pierwotnej otwartego kąta

Czekolada

Gorzka czekolada jest bogata w związku polifenolowe, zwłaszcza flawonoidy. Dowiedziono, że spożywanie gorzkiej czekolady odwraca dysfunkcję śródbłonka naczyń poprzez zmniejszenie stresu oksydacyjnego i zwiększenie biodostępności NO. Badania naukowe przeprowadzone przez Terai i wsp. wykazały, że zwiększone spożycie gorzkiej czekolady zwiększało średnicę naczyń siatkówki u zdrowych osób, ale niestety nie u pacjentów z jaskrą. Prawdopodobnym wytłumaczeniem tego zjawiska jest upośledzona zdolność śródbłonka naczyniowego pacjentów z jaskrą do wytwarzania NO.

Przegląd badań naukowych: czekolada

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Terai i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	30 pacjentów z jaskrą, 30 kontroli	Wzrost średnicy naczyń siatkówki odnotowano 2 godziny po spożyciu ciemnej czekolady u zdrowych osób, ale nie u pacjentów z jaskrą

Szafran

Największym eksporterem szafranu na świecie jest Iran. Stamtąd pochodzą jedyne, opublikowane dotychczas badanie skupiające się na związku między ciśnieniem wewnątrzgałkowym, a spożywaniem szafranu. Uczestniczący w badaniu otrzymywali codziennie doustną kapsułkę z szafranem. Badaniem objęto pacjentów z jaskrą pierwotną otwartego kąta. Po 3 tygodniach badań, odnotowano statystycznie istotny spadek IOP w badanej grupie. Naukowcy przeprowadzający badanie sugerują, że spadek IOP jest wynikiem działania przeciwutleniaczy, które mają wpływ na dysfunkcyjną siateczkę beleczkowania w jaskrze. Jednak ze względu na ograniczone dane eksperymentalne, dokładny mechanizm pozostaje niejasny.

Przegląd badań naukowych: szafran

Autor badania	Rodzaj badania	Grupa badana	Kluczowe wnioski
Jabbarpoor Bonyadi i in.	Randomizowane kontrolowane badanie	34 pacjentów z jaskrą pierwotną otwartego kąta	Po 3 tygodniach leczenia ekstraktem z szafranu zauważono statystycznie znaczące obniżenie IOP

W środowisku naukowym, sugeruje się, iż dieta może mieć istotny wpływ na ciśnienie wewnątrzgałkowe, jak również ryzyko zachorowania oraz postęp jaskry. Zdrowa dieta dla pacjentów z jaskrą (i nie tylko) powinna być tak skomponowana, by utrzymać prawidłową masę ciała. Zaleca się unikania nadmiernego spożywania kawy oraz zwiększenia spożycia owoców i warzyw. Należy jednak pamiętać, że dieta może uzupełniać, ale nie może zastąpić konwencjonalnego leczenia jaskry.

Źródło: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5997592/?fbclid=IwAR23RSAyqKFqv4YgfybIO2TPSAhB3XxmKhgoHZmlh_coOsvxOsXiF-FJWJQ#CR67

Adrian Smędowski – ZnanyLekarz.pl